Ο σπουδαιότερος παράγοντας που καθορίζει την ασφαλή ή μη αποθήκευση των σπόρων είναι η υγρασία τους.
Ακολουθούν σε σημασία τα έντομα, οι μύκητες και η θερμοκρασία. Ο τελευταίος αυτός παράγοντας επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τους προηγούμενους, αλλά κυρίως από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος.
Ιδανικές Συνθήκες για Μακροχρόνια και Ασφαλή Αποθήκευση Σιτηρών
Η περιεκτικότητα των σπόρων σε υγρασία επηρεάζει καθοριστικά την καταλληλότητά τους για συγκομιδή και αποθήκευση. Όταν η υγρασία των σπόρων είναι 13,5% ή χαμηλότερη, θεωρούνται κατάλληλοι για αποθήκευση έως και έναν χρόνο, χωρίς ιδιαίτερους κινδύνους για προσβολή από μύκητες. Αντιθέτως, όταν η υγρασία υπερβαίνει το 13,5%, η ασφάλεια της αποθήκευσης εξαρτάται από τη θερμοκρασία και τη διάρκεια του χρόνου αποθήκευσης.
Σημαντικότερη από την απόλυτη υγρασία των σπόρων είναι η σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας μέσα στη μάζα των σπόρων. Αυτή εξαρτάται από τη θερμοκρασία και βρίσκεται σε ισορροπία με την υγρασία των σπόρων.
Για παράδειγμα, σιτάρι με 12% υγρασία είναι σε ισορροπία με αέρα σχετικής υγρασίας 60% στους 27°C. Αν όμως η θερμοκρασία πέσει στους 16°C, η σχετική υγρασία μπορεί να φτάσει το σημείο κορεσμού, οδηγώντας σε απορρόφηση υγρασίας από τους σπόρους. Σε ακόμη χαμηλότερες θερμοκρασίες, σχηματίζεται υγρασία στην επιφάνειά τους.
Επιπλέον, σε ψυχρές συνθήκες, υδρατμοί μπορεί να συμπυκνωθούν στην οροφή του σιλό και να στάξουν στους σπόρους, ευνοώντας την ανάπτυξη μυκήτων.
Για αποθήκευση έως ενός έτους, θεωρείται ικανοποιητική σχετική υγρασία 65–70%, που αντιστοιχεί σε υγρασία σπόρου 12–14% και θερμοκρασία 25°C. Για μακροχρόνια αποθήκευση (2–3 έτη), απαιτούνται χαμηλότερες θερμοκρασίες και επίπεδα υγρασίας.
Μύκητες στους Σπόρους: Κίνδυνοι και Συνέπειες
Οι σημαντικότερες ζημιές από μυκητολογικές προσβολές περιλαμβάνουν:
-
Μείωση της βλαστικής ικανότητας λόγω προσβολής του εμβρύου.
-
Αποχρωματισμοί ή ευρωτιάσεις.
-
Αύξηση θερμοκρασίας στον αποθηκευτικό χώρο.
-
Απώλεια βάρους των σπόρων.
-
Αλλοίωση της χημικής τους σύστασης.
-
Παραγωγή μυκοτοξινών, όπως η αφλατοξίνη – εξαιρετικά τοξική για τον άνθρωπο.
-
Ολοκληρωτική καταστροφή, με μετατροπή της μάζας του σπόρου σε άχρηστη μάζα.
Πρόληψη και Αντιμετώπιση Προβλημάτων Κατά την Αποθήκευση Σιτηρών
Η συγκομιδή, ο αλωνισμός και η μεταφορά πρέπει να γίνονται προσεκτικά, ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος επιμολύνσεων. Αν οι σπόροι είναι υγροί, απαιτείται ξήρανση πριν την αποθήκευση.
Δεν πρέπει να αποθηκεύονται σπόροι με διαφορετικά επίπεδα υγρασίας στον ίδιο χώρο. Οι αποθηκευτικοί χώροι και τα εργαλεία πρέπει να καθαρίζονται και να απολυμαίνονται σχολαστικά πριν τη χρήση.
Ο έλεγχος της θερμοκρασίας και της υγρασίας είναι βασική, μη χημική μέθοδος προστασίας. Συστήματα τεχνητού αερισμού ή ψύξης μειώνουν την υγρασία στους μεσοκένους χώρους ανάμεσα στους σπόρους. Η διοχέτευση ψυχρού αέρα, κυρίως τη νύχτα, είναι μία απλή και αποτελεσματική μέθοδος.
Για την αντιμετώπιση εντόμων, εφαρμόζονται καπνιστικά εντομοκτόνα, όπως η φωσφίνη. Επίσης, χρησιμοποιούνται οργανοφωσφορικά εντομοκτόνα στους σπόρους κατά τη μεταφορά, με προσοχή στη δοσολογία για την αποφυγή υπολειμμάτων.
Καρδάκου Βασιλική
MSc Γεωπόνος
